Hướng dẫn chăm sóc
Kỹ thuật đào gốc cây mai vàng
Những điều cần lưu ý
Xác định tình trạng sức khỏe của cây: Bộ rễ của mai vàng có kích thước gần tương đương với kích thước tán lá. Các rễ cám (có nhiệm vụ hút dinh dưỡng nuôi cây) lại thường tập trung ở phần rìa bầu đất (vì nước mưa thường bị lá cản và chảy ra phía rìa tán lá) và phía chóp của rễ cọc (rễ cọc thường dài khoảng 1 tới 1,5m với cây có đường kính gốc 20cm). Do đó khi ta bứng thì thường là cắt mất 60-70% số rễ. Vậy chỉ nên chọn những cây thực sự khỏe để bứng.
Cách đánh giá sức khỏe cây mai như sau:
Thứ nhất
Khi đến còn cách gốc mai từ 7 dến 10 mét, bạn nhìn lên bộ tàn lá của cây và di chuyển các hướng để nhìn hết xung quanh bộ tàn lá, vì phải đứng xa như thế mới thấy được mặt trên của lá, chính mặt này chứa nhiều chất diệp lục và tế bào quang hợp, hơn nữa mọi biểu hiện bất thường như thiếu đa, trung, vi lượng, hoặc những bệnh lý hay thể hiện tính sung mãn của cây đều được biểu hiện qua mặt trên của lá, màu sắc của lá, mật độ của lá kết hợp với điều kiện sống hiện tại và thời gian hưởng nắng trong ngày sẽ phát hiện tình trạng sức khỏe của cây, diện tích của lá sẽ biểu hiện ở đây là loại mai gì trong các loài mai vàng hoang dã trong thiên nhiên.
Thứ hai :
Là bạn xác định điều kiện hiện tại của cây bằng cách bạn tìm xem mực nước thường ngày ở gần gốc cây mai (nếu có thể được), thường thì các tỉnh miền Tây với sông rạch, mương vũng chằng chịt nên việc xác định này rất dễ, từ mực nước thường ngày đó bạn liên hệ đến gốc mai thì bạn sẽ biết ngay cây mai đó nằm ở vùng cao hay thấp, nếu đất cao thì cây mai sẽ có bộ rễ ăn cắm sâu xuống, còn nếu đất thấp thì bộ rễ sẽ ăn bàn ra, ít khi khác hơn vì theo quy luật sinh tồn của cây thì rễ sẽ đi xuống để tìm nước khi nào gặp nước thì chúng sẽ không ăn xuống nữa mà ăn bàn ra rồi phát rễ cám, đó là lý do bạn trồng mai mà tưới quá nhiều nước sẽ làm úng rễ cám và cũng nhờ vào xác định mực nước mà bạn biết được cây mai có bộ rễ ăn bàn hay ăn cắm xuống nước khi bạn bứng chúng. Kế đến bạn nhìn lên khoảng không gian bên trên ngọn cây mai để biết mỗi ngày chúng hưởng nắng được bao nhiêu giờ nắng để so sánh 2 cây mai cùng 1 giống cùng 1 tình trạng sức khỏe, 1 cây nằm ngoài trảng, 1 cây nằm trong rập bạn thấy có sự khác biệt như sau:
Cây mai nằm ngoài trảng: nắng nhiều nên có bộ lá xanh dợt hơn, diện tích lá nhỏ hơn, lá dày hơn, khoảng cách giửa 2 lá gần hơn, ít bị bệnh về thực vật hơn như rỉ sắt, thoái thư và các loại nấm, cành lá thường cứng hơn, vỏ cây dày hơn
Cây mai nằm trong rập: Có bộ lá xanh đậm hơn, có diện tích lá lớn hơn, lá mỏng hơn, khoảng cách giữa 2 lá xa hơn, thường xuyên bị bệnh về thực vật như rỉ sắt, thán thư và các loại nấm, cành nhánh thường mềm hơn, vỏ cây mỏng hơn.
Thứ ba :
Nếu cây mai có 1 tàng nhánh nào có biểu hiện suy yếu thì phải đến kiểm tra ngay, thường thì chúng bị sâu đục thân, sâu cắn phá vỏ cây làm cắt đường dẩn nhựa và dưỡng chất thì tàng đó bị suy yếu. Nhưng nếu là những nhánh to ở gần gốc thì phải hết sức chú ý đến cái rễ lớn ở phía dưới bên tàng nhánh đó, có thể chúng sẽ bị hoại tử dần dần (còn gọi là rễ nước) rễ này bị suy yếu nếu để nằm nguyên ở đó có thể vài ba năm chúng mới thật sự hư mục, nhưng nếu bạn bứng lên thì chúng sẽ hư mục ngay và sẽ làm cho cây chết đi phía bên đó.
Thứ tư :
Khi đến gần gốc cây mai thì bạn nhìn xuống đất để xác định loại đất tại nơi đó xem có đủ độ phù sa màu mỡ hay không, trong các loại đất có đất thịt tơi xốp, đất đỏ bazan, đất mùn đen là tốt nhất. Tuy nhiên loại đất dỏ bazan chỉ thích hợp với mai vàng miền Đông Nam Bộ.
Bứng vào lúc cây mai ngừng sinh trưởng
Bà con nông dân ta thường nói: Nên bứng cây vào mùa ngủ nghỉ của cây hay còn gọi là mùa ngừng sinh trưởng, mùa ngừng sinh trưởng là mùa mà cây không ra tược non. Ở cây mai vàng vào khoảng cuối tháng 10 âm lịch là toàn bộ các cành trên cây đều mang nụ khá to, đây cũng là lúc cây không còn ra tược non nữa mà nếu ở trên cây không ra tược non thì cũng là lúc ở dưới gốc sẽ không phát sinh thêm rễ cám, thứ 2 là chính vì sự cây mai vàng phát triển tốt nhất trong điều kiện khí hậu nóng ẩm và vào thời điểm đó thì cũng hết mưa nên rất thích hợp, thứ 3 là vào thời điểm cuối đông, đầu xuân thì không riêng về cây mai vàng mà rất nhiều chủng loại cây đều thích nghi với thời tiết khí hậu này, cho nên mùa bứng mai vàng tốt nhất là tháng 10 âm lịch năm sau, trong khoảng thời gian sau tết (trong tháng giêng) đa số cây mai vàng đều mang bộ lá non sau 1 mùa trổ hoa, nên khi bứng ta phải chờ lúc bộ lá chuyển sang màu xanh đậm hơn và dày hơn. Tuy nhiên vào tháng khác trong năm bạn vẫn có thể bứng mai vàng được nhưng chế độ chăm sốc phải đặc biệt hơn, chu đáo hơn và đương nhiên tỉ lệ rủi ro cũng cao hơn.
Nhận định dáng thế của cây mai :
Là một nghệ nhân hay ông thợ bứng kiểng đều phải biết, nếu muốn bứng một cây nào bất cứ đem về làm kiểng thì nhất thiết trước hết phải xem cho được hết bộ rễ bằng cách hạ từ từ lớp đất mặt bên trên, trước khi hạ phải dùng que cứng xôm để tìm vị trí rễ, kết hợp với hướng lượn của thân cây mai, kết hợp với bộ tàng nhánh mà thiên nhiên ưu đãi bạn tặng cho cây để rồi xác định cho được mặt chính (mặt tiền) của cây từ đó bạn xác định dáng thế mà bạn muốn chơi sau này. Nên nhớ một điều là trên một cây có rất nhiều phương án, cho nên khi nhận định dáng thế thì phải cố gắng hình dung thân cây ở mọi hướng, mọi vị trí, mọi dáng thế để chọn ra một dáng thế có giá trị cao nhất về nghệ thuật lẫn kinh tế.
Loại bỏ một số cành thừa
Sau khi nhận định được dáng thế xong bạn mạnh dạn loại bỏ một số cành thừa so với dáng thế đó. Việc làm này giúp có 3 cái lợi lớn.
- Giữ đươc lượng nước trong thân không bị mất qua lá, đảm bảo sức khỏe cho cây mai
- Trong quá trình bứng cây bạn chỉ cần bứng với bầu đất có đường kính thích hợp với cây và dáng thế đó nếu đó là cây nguyên bộ tàng nhánh để chơi cây cảnh thì phải bứng bầu đất to hơn để giữ được nhiều rễ cám đảm bảo cho sự sống của cây mai .
Còn nếu chơi cây lùn, cây có dáng Bonsai thì chỉ cần bứng bầu đất thích hợp với cái chậu mà bạn định trồng nó sau này, mà không cần phải bứng bầu quá to.
- Sẽ giúp bạn ít hao tốn công sức trong quá trình bứng vá ít tốn chi phí trong quá trình vận chuyển, đồng thời cũng hạn chế tình trang bể bầu đất. Vì nếu bể bầu sẽ mất đi một số rễ cám ít ỏi trong bầu đất làm ảnh hưởng đến sức khỏe của cây.
Đào đất cắt rễ
Bạn phải kẻ 1 vòng xung quanh gốc đường kính vòng sẽ phải tương xứng, thích hợp với độ to và dáng thế của cây, đảm bảo sự sống cho cây, nếu là cây lùn hay dáng bonsai có chiều cao 1 đến 2 mét thì đường kính bầu đất gấp 4 lần đường kính thân cây tính từ cổ rễ, từ vòng kẻ đó đi ra ngoài khoảng 4 đến 6 tất (tùy theo rễ mai ăn bàn hay ăn cắm) bạn kẻ thêm 1 vòng tròn nữa gọi là mở miệng bầu, khoản giửa 2 vòng này là phần đất mà bạn đào để bứng. Dụng cụ bứng phải đầy đủ như: Muỗng bứng, sứa cắt rễ, kéo cắt rễ, bao bó bầu, dây cột bầu đất, tất cả phải bén và vệ sinh sạch sẽ. Khi đào đất gặp rễ bạn phải lấy hết phần đất ôm sung quanh rễ rồi mới dùng sứa bén để cắt rễ, phải cắt phía trong gốc trước, phía ngoài sau, khi lấy hết phần đất ôm rễ ra nếu gặp rễ đó chia ra làm 2 hay nhiều rễ nhỏ thì bạn cắt ra ngoài vài phân để lấy luôn nơi ngã rẽ cho vết cắt nhỏ hơn , vết cắt càng nhỏ càng giúp rễ đó dễ dàng ra rễ cám. Sau khi cắt xong rễ cộc bạn lấy ít đất nơi dưới đó nhồi cho dẽo rồi trét vào vết cắt để tránh nhiểm khuẩn. Cứ như thế bạn đào đất và cắt cho hết rễ, sau đó bạn đào xéo phần đất dười bầu vô từ từ cho đến còn chừng 1 tấc nữa là giáp mí bên kia thì thôi (không cho cây mai ngã).
Bó bầu đất đưa cây mai lên
Khi bứng những cây mai to để đảm bảo bầu đất không bị bể, bạn nên bó bầu dưới lỗ rồi mới đem lên, tuyệt đối không được cột dây khiêng lên. Bầu đất phải bó cho thật chặt, đúng kĩ thuật, bó xong sẽ không còn sợ bễ bầu nữa, lúc đó bạn chỉ cần nghiêng cây mai về một bên rồi cào số đất đã đào lên cho trở xuống từ từ, đều 4 phía khi cào hết đất đã đào lên thì cây mai sẽ nổi lên bằng mặt đất.
Xử lý cây nguyên liệu
Cây mai đem về đưa vô trong chỗ râm mát, không tưới nước vô bầu đất, chỉ xịt thân cho mát cây mà thôi. Cây mai vàng từ 1 đến 3 ngày sau khi bứng, nhựa cây tuột xuống, ngày 4, 5 nhựa bình quân, từ ngày thứ 6 trở đi nhựa lưu dẫn trở lên, trung bình cây mai có đường kính gốc 20 phân thì mỗi ngày nhựa dẫn lên được 10 phân chiều cao (cây càng lớn, nhựa dẫn lên càng chậm) nên bạn cố gắng xử lí trong vòng 3 ngày sau khi bứng còn việc trồng thì không nên trồng sớm quá.
Thứ nhất:
bạn dùng 1 miếng mũ cao su đậy kính bầu đất lại không cho vô nước, dùng bình xịt, xịt nước sạch ướt đều thân cây lấy bàn chải nylon chà rửa sach sẽ thân cây, vừa làm cho cây sạch đẹp, vừa loại bỏ các nấm bệnh, vừa kích thích những mắt ngủ trên cây sau mấy mươi năm bị rêu che lấp, nay có điều kiện quang hợp với ánh sáng để phát triển chồi.
Thứ hai:
Chà rửa trên cây xong, mở tấm cao su ra để xử lý bộ rễ. Bạn hạ thấp lớp đất cho tới nửa rễ, phần trên lưng lộ trên mặt đất, nửa phần rễ còn lại nằm trong đất. Chỉ ở 1/3 chiều dày của rễ từ trong thân ra, 2/3 còn lại phải được nằm hoàn toàn dưới đất. Xử lý các rễ dương, rễ nhỏ chồng chéo, xong bạn xịt nước cho ướt đều rồi dùng bàn chảy đánh răng chà rửa phần lưng của rễ. Rửa rễ xong cũng là lúc trên thân cây vừa ráo nước, bạn dùng đục bén đã sát trùng đục sửa lại vết cắt cho đẹp, tư nhiên. Dọn mặt cắt xong bạn dùng thuốc kích thích tái tạo tế bào da và chất chống thấm bôi lên mặt cắt, rồi dùng giấy bạc dán kín lại để vừa che mát vừa chống thấm nước vừa giúp mặt cắt mau lơi da.
Cuối cùng:
Trên cây xong rồi, lúc này bạn mở dây và bao bó bầu ra, dùng đục bén đục gọn lai vết cắt nơi đầu rễ. Việc làm này giúp cho đầu rễ dễ dàng ra rễ cám hơn. Sau khi đục xong nơi đầu rễ tốt nhất không bôi bất cứ loại thuốc gì hết, để y như vậy khoảng 5 đến 10 giờ sau cho đầu rễ thật khô rồi lấy mụn dừa phủ lên cho kín bầu đất tới cổ rễ của cây, để giử ẩm cho bầu đất, lúc này bạn không nên tưới nhiều nước mà chỉ vừa đủ ẩm mà thôi. Trên thân cây hàng ngày bạn dùng nước sạch xịt lên cây vài 3 lần cho mát thân là được cây mai nay nếu bứng vào mùa thuận thì từ 7 đến 15 ngày thì trồng được. Nếu mùa mưa dầm thì phải để lâu hơn nữa từ 15 đến 30 ngày.
